کاتر نامی آشنا برای بسیاری از افراد است؛ زیرا تقریباً اکثر افراد در طول زندگی خود برای انجام برش‌های دستی از کاتر استفاده کرده‌اند. شاید به نظر بسیاری کاتر وسیله‌ای برای برش کاغذ، پلاستیک، موکت و لمینت باشد؛ اما باید دانست کاتر یک ابزار حرفه‌ای است و از آن می‌توان برای موارد بسیار حرفه‌ای‌تری نیز استفاده کرد. کاتر بر اساس ساختار بدنه و کاربری انواع مختلفی دارد. بسیار مهم است که شما با نوع نیاز کار خود آشنا باشید و کاتری مناسب با فعالیت خود خریداری نمایید. در مقاله امروز به موضوع آشنایی با انواع کاتر می‌پردازیم و کاربرد انواع کاتر را برای شما شرح خواهیم داد.
کاتر چیست؟
کاتر (Cutter Knife/ Cutter) ابزاری مخصوص برش، طراحی، خط اندازی و تیزکردن انواع اجسام با جنس‌های مختلف است. به کاتر، تیغ موکت بر یا تیغ و تیغ کاتر نیز می‌گویند.
کاربرد کاتر
از این وسیله شما می‌توانید با توجه به نوع کاتر برای موارد زیر استفاده نمایید:
- برش پلاستیک، چوب، لمینت، کاغذ، پارچه، طلق و...
- نشانه‌گذاری بر روی قطعه پیش از زدن برش اصلی
- ایجاد برش دقیق در مجسمه‌سازی
- تیزکردن قلم‌های چوبی
- پرداخت‌کاری و اصلاح لبه و گوشه قطعات
- ماکت‌سازی
- فرش‌بافی
- موکت بری
- پکیجینگ کارتون و بسته‌ها در خط تولید
بخش‌های مختلف کاتر
کاتر به شکل کلی از دو قسمت اصلی بدنه یا دسته، و تیغه تشکیل شده است. تفاوت مدل‌های کاتر در طرح بدنه، نوع ساختار، کاربری ، و قدرت برش می‌باشد.
دسته کاتر به طور معمول از جنس فلزی همچون تیتانیوم، آلومینیوم، روی، استیل و فولاد، زینک و... و یا پلاستیکی و از جنس پلاستیک فشرده نشکن و پلی‌پروپیلن ساخته شده است.
تیغه کاتر انواع مختلفی دارد که در عرض‌های مختلف و اشکال متفاوت تولید می‌شود و هر کدام کاربری خاص خود را دارند.
آشنایی با انواع کاتر
همان‌طور که گفته شد کاتر در انواع مختلفی تولید می‌شود و سایزها و مدل‌های مختلفی دارد. تقسیم‌بندی کاتر بر اساس شکل و ساختار بدنه و از طرفی کاربرد کاتر انجام می‌شود. در ادامه به هر کدام از آنها جداگانه می‌پردازیم:
انواع کاتر بر اساس ساختار بدنه
این تقسیم‌بندی بر اساس شکل و ساختار بدنه کاتر انجام می‌شود. در ادامه با انواع کاترها که در این دسته‌بندی قرار دارند آشنا می‌شوید:
کاتر ساده تیغ ثابت و کاتر ساده تیغه متحرک
یکی از متداول‌ترین انواع کاتر این دو مدل هستند. کاتر ساده را به انگلیسی Utility Knife می‌نامند. این کاتر یک دسته معمولی از جنس پلاستیک یا فلز دارد و تیغه آن به شکل ریلی داخل آن حرکت می‌کند. درگذشته این تیغه ثابت بوده و به‌مرور به متحرک تبدیل شده است. این کاتر دارای یک گیره تنظیم است و شما می‌توانید میزان بیرون آمدن نوک تیغه از دسته را توسط آن تنظیم کنید.
در هنگام خرید کاتر نه‌تنها توجه به جنس ساخت بدنه مهم است؛ بلکه باید سایز کاتر را نیز در نظر داشته باشید. این کاتر در سه سایز کوچک، بزرگ و بسیار بزرگ تولید می‌شود. به طور معمول عرض تیغه این کاتر 8 میلیمتر و 25 میلیمتر است و طول آن بین 80 تا 140 میلیمتر می‌باشد.
امروزه کاترهای تیغه متحرک مدرن‌تر طراحی می‌شوند تا امکانات بیشتری را عرضه کنند؛ به طور مثال در این گروه کاترهای دیگری همچون کاتر قفل پیچی، کاتر ایمن، کاتر کارتن و پکیجینگ، کاتر تاشو و... قرار می‌گیرند.
کاتر اتوماتیک
این کاتر در زیر مجموعه کاتر ساده یا کاتر موکت بُر قرار دارد. کاتر اتوماتیک قفل خودکار دارد و دارای یک کلید کشویی قفل‌کن اتوماتیک است. در این مدل پس از بیرون‌دادن اندازه دلخواه تیغ، با اولین فشار بر روی تیغه در زمان برش، مکانیزم تیغ فعال می‌شود و تا زمان اتمام برش‌دادن، قفل می‌گردد.
مینی کاتر و کاتر چاقویی
مینی کاتر همان‌طور که از نامش پیداست ابعاد بسیار کوچکی دارد و در واقع شکلی از یک دسته تیغ بسیار کوچک است که در مقایسه با کاتر معمولی ضعیف‌تر یا کوچک‌تر می‌باشد. شکل آن به‌گونه‌ای طراحی شده که حالت ارگونومیک دارد و به‌راحتی در کف یک‌دست قرار می‌گیرد. از این نوع کاتر برای کارهای بسیار سبک و روزمره مثل استفاده در خرازی، بسته‌بندی هدیه‌ها و کادوپیچی استفاده می‌شود.
کاتر چاقویی کاملاً شبیه کاتر معمولی است؛ اما تیغه آن به شکل یک لبه و دو لبه ساخته می‌شود. این کاترها به دلیل وزن سبک و ابعاد کوچک خود مناسب افرادی هستند که در فعالیت‌هایی نظیر کوهنوردی، کمپ و گردشگری فعالیت می‌کنند.
کاتر قلمی یا کاتر مدادی
این کاتر کوچک و باریک مناسب کارهای طراحی، و برش‌های دقیق و ظریف است. بدنه این کاتر بسیار باریک است و دسته ارگونومیک مشابه قلم یا مداد دارد. از این کاتر برای ساخت شابلون، ماکت‌سازی، کارهای طراحی، مدل‌سازی و... استفاده می‌شود. تیغه این کاتر عرض کوچک و باریکی دارد و فرم نوک آن متفاوت است.
کاتر گرد بُر
این کاتر را کاتر دایره بر (Circle Cutter/ Compass Cutter) نیز می‌نامند. کاتر گرد بر مشابه یک پرگار است یا به بیان دیگر یک پایه سوزنی و چسبان دارد و سر دیگر آن تیغه دار می‌باشد. کاتر گردبر در دو نوع تک فک یا دو فک ساخته می‌شود و بر اساس بازه و ظرفیت تنظیم قطر برش دایره، تقسیم‌بندی می‌شود. دامنه برش این کاترها معمولاً 3 میلیمتر قطر دایره به بالاتر تنظیم می‌شوند و تیغه آنها به شکل مستقیم و کوچک یا از نوع تیغه دیسکی و گرد است.
کاتر تیغ گرد یا کاتر غلتکی
به این نوع، کاتر دیسکی، چرخان یا روتاری (Rotary Cutter) نیز می‌گویند. این کاتر یک تیغه گرد و همانند دیسک دارد و قطر آن می‌تواند کوچک تا بزرگ باشد. تیغه این کاتر گردان است و 360 درجه می‌چرخد. یکی از معروف‌ترین کاترهای تیغ گرد، کاتر پیتزا بر یا کاتر خمیر بر است که در رستوران‌ها بسیار استفاده می‌شود. کاتر تیغ گرد صنعتی نیز وجود دارد که دارای یک تیغه فولادی و استیل بسیار تیز اما کوچک‌تر از کاتر پیتزا بر است و به دلیل تیزی بیش از حد آن دارای محافظ ایمنی است.
انواع کاتر بر اساس کاربری
کاتر بر اساس استفاده‌ای که از آن می‌شود نیز به چند دسته زیر تقسیم می‌گردد. شما نمی‌توانید کاتری را که برای کاربردی خاص ساخته شده برای مورد دیگری استفاده کنید. در ادامه با انواع مختلف کاتر بر اساس کاربری آشنا می‌شوید:
کاتر همه کاره و کاتر موکت بر
کاتر ساده، متحرک و اتوماتیک با توجه به سایز خود به انواع مختلف کاتر همه‌کاره، کاتر کوچک، کاتر بزرگ، کاتر فوق بزرگ، تیغ موکت بر و کاتر فشارقوی تقسیم می‌شوند. از این کاترها در کارهای عمومی، مصارف شخصی و کارگاهی بسیار استفاده می‌شود. برخی از این کاترها قدرت پایین‌تری دارند و برخی مانند کاتر بزرگ یا فشارقوی که نوعی کاتر موکت بر هستند برای کارهای سنگین و تولیدی استفاده می‌شوند.
کاتر بسته‌بندی یا پکیجینگ
امروزه تولیدکنندگان در گروه تیغ کاتر فشارقوی، کاترهایی را مناسب برای خطوط تولید و مونتاژ به‌عنوان کاتر پلمب یا بسته‌بندی ارائه کرده‌اند. این کاترها سایزهای بزرگ و امکانات مختلفی دارند. از آن جمله می‌توان به کاتر منگنه کن یا کاتر کارتن اشاره کرد. کاتر ایمن نیز نوعی دیگر از کاترهای پکیجینگ است که در سر آن تفاوت ظاهری محسوسی مشاهده می‌شود. کاتر ایمن دارای یک پوشش و محافظ در نوک تیغه خود است و یک‌طرفه یا دوطرفه طراحی شده است. این مسئله کمک می‌کند تا در هنگام بسته‌بندی و باز کردن پکیج‌ها هیچ خطری کاربر و محتویات داخل کارتن را تهدید نکند.
کاتر طراحی
کاتر قلمی یا مدادی جزو کاترهای طراحی محسوب می‌شوند که تیغه‌های آنها بسیار خاص است و شبیه تیغه‌های معمولی نیست. تیغه‌های این کاتر شکل‌های متنوعی بر اساس نیاز و کاربری دارند. کاتر طراحی برای پروژه‌های متنوع هنری همچون کارهای گرافیکی، نقاشی، ماکت‌سازی و همچنین برای برش‌های دقیق، روکش برداری، لیبل برداری، خط اندازی و بسیاری موارد دیگر کاربرد دارد.
کاتر پلکسی بر
از کاتر پلکسی بر یا لمینت بر برای برش‌دادن طلق شیشه‌ای، اکریلیک، پلکسی، و ورقه‌های حساس پلاستیکی استفاده می‌کنند. سر تیغه این کاتر به‌گونه‌ای طراحی شده تا زمانی که بر روی قطعه قرار می‌گیرد به‌راحتی در آن نفوذ کند و تنها با چند بار ایجاد شیار بتوان قطعه موردنظر را از مکان برش زده برداشت.
انواع دیگر کاتر
موارد دیگری از کاتر نیز در فروشگاه‌ها موجود هستند که با نام کاتر به فروش می‌رسند؛ به طور مثال کاتر کاردکی یا کاتر شیشه‌پاک‌کن از آن جمله‌اند. این کاترها یک دسته پلاستیکی و یک تیغه ثابت و ساده دارند. کاتر رومیزی کاغذ بر، نوع دیگری از این ابزارهاست که در فروشگاه‌های لوازم‌التحریر و کارگاه‌های کاغذبری بسیار از آن استفاده می‌شود.
انواع تیغه کاتر
تیغه کاتر می‌تواند به شکل‌های مختلفی ساخته شود. در معمولی‌ترین حالت آن تیغه کاتر چندقسمتی است تا هر قسمت پس از مصرف و کندشدن، شکسته شود و جای خود را به قسمت بعدی دهد. همچنین ممکن است تیغه کاتر به‌صورت دوطرفه ساخته شود تا در صورت کندشدن یک طرف فرد بتواند از طرف دیگر نیز استفاده کند. جدای از این موارد تیغه کاتر می‌تواند به شکل‌های زیر نیز دیده شود:
تیغه قلاب
از این تیغه برای برش‌دادن مواد رولی مانند ورقه‌های پلاستیکی یا موکت استفاده می‌کنند. این تیغه بدون اینکه به رول زیری آسیب برساند کار خود را انجام می‌دهد.
تیغه سرعت
این تیغه‌ها جزو تیغه‌های سیاه هستند که پوششی از جنس فلورین دارند. این تیغه سرعت کار را دوبرابر می‌کند و بیشترین کاربرد آن در باز کردن کارتن‌های چسب زده است.
تیغه عایق
از این تیغه برای برش‌زدن موادی مانند فایبرگلاس و فوم استفاده می‌شود. لبه‌های این تیغ دندانه‌های ریزی دارد و باعث برش اجسام می‌شود.
سایزهای تیغه کاتر
سایز تیغه کاتر با توجه به نوع آن می‌تواند متفاوت باشد:
سایز کاتر معمولی 8 - 9- 13- 18 - 25 میلی متر است و طول یک تیغه معمولی بین 80 - 100 - 125 - 140 میلی متر می‌باشد.
در مدل‌های دیگر سایز تیغه می‌تواند متفاوت باشد؛ به طور مثال سایز و عرض تیغه‌های طراحی از ۶ میلیمتر بیشتر نمی‌شود. تیغه کاترهای غلتکی با قطر کوچک برای برش چرم، پارچه، پلاستیک، کاغذ و... معمولاً قطری از 30 میلیمتر به بالاتر دارند. تیغه کاتر گرد بر یا پرگاری نیز نوکی بسیار تیز و زاویه‌دار دارد و بیشترین طول لبه برنده آن 6 میلیمتر و ضخامت آن کمتر از یک میلیمتر است.
نکات مهم در انتخاب کاتر
پیش از خرید کاتر حتماً نکات زیر را در نظر داشته باشید:
- دسته کاتری که انتخاب می‌کنید نباید مستقیم و راست باشد. باید در دست‌گرفتن کاتر به‌راحتی صورت گیرد.
- سر کاتر باید دارای یک انحنا باشد تا کار با آن راحت‌تر صورت گیرد.
- کاترهایی با بدنه فلزی انتخاب مناسب‌تری هستند.
- کاتر باید دارای محفظه برای قراردادن تیغ زاپاس باشد.
- کاتر باید مجهز به مکانیزم قفل‌شدن تیغ باشد تا باعث جراحت در حین کار نشود.
- کاتر را از شرکتی معتبر و قابل‌اطمینان باید تهیه کرد تا هم عمر طولانی‌تری داشته باشد و هم ایمنی فرد در هنگام کار حفظ شود.
انواع برندهای تولیدکننده کاتر
امروزه شرکت‌ها و برندهای متعددی دست به تولید انواع کاتر زده‌اند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاتر رونیکس
- کاتر فارکو
- کاتر شاینوی
- کاتر استنلی
- کاتر مهدوی
- کاتر ایران پتک
- کاتر میلواکی
کلام پایانی
کاتر در واقع نوعی تیغ دارای دسته است و در بسیاری از امور زندگی روزمره چه در داخل منزل و چه در صنعت کاربردهای فراوانی دارد. کاتر بر اساس کاربرد و فرم دسته خود به دودسته اصلی تقسیم می‌شود. هر کدام از این کاترها می‌توانند کاربردهای متعددی داشته باشند. کاتر ساده با تیغه ثابت یا متحرک، کاتر اتوماتیک، کاتر چاقویی، کاتر قلمی و... جزو کاترهایی هستند که بر اساس ساختار بدنه تقسیم‌بندی شده‌اند. کاتر بر اساس کاربرد نیز به انواعی همچون کاتر همه‌کاره، کاتر موکت بر، کاتر بسته‌بندی، کاتر پلکسی بر و... تقسیم می‌شود. در هنگام خرید این وسیله باید بدانید که می‌خواهید از آن چه استفاده‌ای بکنید. این مسئله به شما کمک می‌کند تا بهترین نوع کاتر را برای انجام کار خود تهیه نمایید.
منابع :
