در دنیای امروز که صنعت و فناوری با سرعتی چشمگیر در حال پیشرفت است، استفاده از تجهیزات مکانیزه برای تسهیل کارها امری ضروری به شمار می‌آید. یکی از ابزارهای مهم در این زمینه، بالابر صنعتی است. این وسیله نقش بسزایی در جابه‌جایی اجسام، کالاها و حتی افراد دارد و به ویژه در محیط‌های صنعتی مانند کارخانه‌ها، کارگاه‌ها، انبارها، فروشگاه‌های چند طبقه و مراکز تولیدی به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بالابرهای صنعتی در انواع و ابعاد مختلف تولید می‌شوند و معمولاً از دو سیستم اصلی نیروی محرکه، یعنی سیستم کششی و سیستم هیدرولیکی بهره می‌برند. استفاده از این ابزار موجب می‌شود فرآیند حمل و نقل کالاها یا افراد به طبقات مختلف با سرعت، دقت و ایمنی بیشتری انجام شود و وابستگی به نیروی انسانی کاهش یابد. قدرت بالای موتور و طراحی مهندسی شده بالابر، باعث صرفه‌جویی در زمان و انرژی می‌شود و راندمان کاری را به شکل محسوسی افزایش می‌دهد.

بالابر صنعتی چیست؟

بالابر صنعتی، همان‌طور که از نام آن مشخص است، دستگاهی مکانیکی است که برای انتقال افراد یا اجسام به ارتفاعات طراحی شده است. این وسیله در مشاغل و صنایع گوناگون برای انجام کارهایی در ارتفاع، همچون نگهداری تجهیزات، تعمیرات، بارگیری و تخلیه کالا مورد استفاده قرار می‌گیرد.

انواع مختلفی از بالابر صنعتی وجود دارد که هر یک متناسب با نوع کار، وزن بار و ارتفاع مورد نیاز طراحی می‌شوند. شناخت این مدل‌ها پیش از خرید، اهمیت ویژه‌ای دارد تا بتوان دستگاهی متناسب با نیاز و شرایط محیط کار انتخاب کرد.

انواع بالابر

بالابر همان‌طور که گفته شد انواع مختلفی دارد و کاربردهای آن در صنعت متفاوت است. به‌صورت کلی بالابر به دو نوع زیر تقسیم می‌شود:

• بالابر سیار
• بالابر ثابت

بالابر سیار

بالابر سیار همان‌طور که از نامش مشخص است قابلیت جابه‌جا شدن دارد. از این وسیله برای انتقال افراد و یا بار و یا انجام کارهایی مانند نصب و راه‌اندازی تجهیزات، ساختن سازه‌ها، رنگ‌آمیزی و… استفاده می‌شود. بالابر سیار می‌تواند به وسیله برق یا سوخت گازوئیل کار کند و به دو صورت خودکششی و یا هل دادنی (push around) باشد.

بالابر سیار به دو دسته زیر تقسیم می‌شود:

بالابر سیار با دسترسی عمودی

در این مدل بار و یا افراد به شکل عمودی حمل می‌شوند. از مهم‌ترین مدل‌های بالابر سیار با دسترسی عمودی، می‌توان به مدل‌های بالابر هیدرولیکی آکاردئونی و بالابرهای ستونی اشاره کرد که فقط به شکل عمودی کار می‌کنند.

بالابر سیار با دسترسی افقی – عمودی

این نوع بالابر در دو شکل بالابر هیدرولیکی و بالابر هیدرولیکی تلسکوپی در بازار وجود دارد. این مدل‌ها در ارتفاعات بسیار بالا و نقاط دور از دسترس به خوبی کار خود را انجام دهند و به دلیل وجود سیستم هیدرولیکی، این دستگاه‌ها امنیت بسیار خوبی را برای فرد تأمین می‌کنند.

بالابر ثابت

بالابر ثابت بسیار مناسب بارگیری، منتقل کردن بارهای بسیار سنگین و تخلیه کردن اجسام از خودرو است. این وسیله غیر متحرک است و در محل مشخص نصب و راه‌اندازی می‌شود.

انواع بالابر بر اساس سیستم محرکه

سیستم محرکه بالابرها بر اساس شرایطی که بالابر در آن استفاده می‌شود انتخاب می‌گردد. عواملی همچون طول مسیر، تعداد توقف، ظرفیت بار و… می‌توانند در انتخاب سیستم محرکه بالابر نقش مهمی داشته باشند. بالابر بر اساس سیستم محرک خود به چند دسته زیر تقسیم می‌شود:

بالابر هیدرولیک صنعتی

یکی از متداول‌ترین و شاید بتوان گفت مناسب‌ترین سیستم محرکه، مکانیزم هیدرولیک است. از آنجا که از بالابرهای صنعتی بیشتر در کارخانه‌ها و بخش صنعتی استفاده می‌شود ظرفیت این وسیله باید بالا باشد. همچنین ایمنی در کنار ظرفیت بالا، باید در نظر گرفته شود. برای حفظ ایمنی بهتر است حرکت بالابر با سرعت پایین‌تری انجام شود. بالابر هیدرولیک صنعتی همه این خصوصیات را با هم دارد. نیروی بالابر هیدرولیک از جریان سیال پرفشار تأمین می‌شود. این محصول به دو دسته نفربر و باربر تقسیم می‌شود و در مکان‌هایی همچون فروشگاه‌ها، کارخانه‌ها و انبارها کاربرد دارد. بالابر صنعتی هیدرولیکی در جابه‌جایی ویلچر نیز کاربرد دارد که در این مواقع با نام «بالابر ویلچر» از آن یاد می‌شود.

این بالابر به دلیل خرابی اندک قطعات، نیاز به فضای کم، امنیت بالا، عدم نیاز به موتورخانه و… از محبوبیت بالایی برخوردار است.

بالابر صنعتی برقی (وینچی)

بالابر صنعتی برقی پس از مدل هیدرولیک بیشترین کاربرد را دارد. سیستم‌های کششی بالابر وینچی نسبت به مدل هیدرولیک ساده‌تر و اقتصادی‌تر است. بالابر وینچی عملکردی مشابه با چرخ چاه دارد. بالابر برقی توسط وینچ کار خود را انجام می‌دهد. وینچ به‌وسیله طناب‌های وصل شده به کابین، وظیفه انتقال حرکت را به عهده دارد. برای این کار از یک موتور برق استفاده می‌شود که در بالای شفت قرار گرفته است.
کار این بالابر، بر اساس گردش یک قرقره متناسب و از طریق الکتروموتور گیربکس انجام می‌شود. در واقع زمانی که موتور گیربکس حرکت می‌کند، قرقره سیم بکسل را به دور خود می‌چرخاند. با چرخش این سیم به‌دور قرقره، کفی بالابر در یک جهت حرکت می‌کند. زمانی که قرقره در خلاف جهت می‌چرخد، کفی بالابر حرکت معکوس انجام می‌دهد. این بالابر با تأمین نیرو از موتور برقی متصل به گیربکس قادر به جابه‌جایی اجسام است. بالابر برقی در مقایسه با مدل هیدرولیک انرژی بیشتری نیاز دارد و تأمین ایمنی لازم در مقایسه با مدل هیدرولیکی در آن سخت‌تر است. این بالابر همچنین یک اینورتر دارد تا بتواند شرایط حمل بار و سوارشدن بر بالابر را تنظیم کند.

بالابر بادی یا پنوماتیک

این وسیله وزن کم و سرعت بالاتری دارد و از آن می‌توان در مکان‌های مرطوبی که احتمال برق گرفتگی بالاست استفاده کرد. این بالابر نیروی خود را از هوای فشرده تأمین می‌کند و با مکانیزم باد حرکت می‌نماید.

بالابر دستی

این بالابر فاقد هرگونه موتور است و با نیروی دست کار می‌کند. این مدل دارای جک هیدرولیک با قابلیت حمل بار در ارتفاع است؛ اما ظرفیت تحمل وزن محدودی دارد.

بالابر گاردانی

این مدل نیروی خود را از یک گاردان که به جعبه‌دنده کمکی متصل شده به دست می‌آورد و بر روی خودروهای دو دیفرانسیل نصب می‌گردد.

مدل‌های دیگر بالابر

جدای از موارد بالا، بالابر می‌تواند در شکل‌های زیر نیز در بازار به فروش برسد:

بالابر صنعتی آکاردئونی

این بالابر از سازه‌های مستحکم فولادی ساخته می‌شود و به همین دلیل در هنگام بالارفتن تعادل خود را حفظ می‌کند و چندان دچار لرزش و تکان‌خوردن نمی‌شود. این مدل ظرفیت بالایی دارد و می‌تواند تعداد چند کاربر و بارهای سنگین را با یکدیگر حمل کند. نیروی محرکه این بالابر از باتری یا موتورهای دیزلی به دست می‌آید.

بالابر صنعتی مفصلی و تلسکوپی

در این مدل بالابرها از دو بازو استفاده می‌شود. یک بازو شبیه حرکت مفصل عمل می‌کند و یک بازو همانند حرکت تلسکوپ. از این بالابر می‌توان در ارتفاع بالا حتی تا ۴۵ متری نیز استفاده کرد. این بالابر به دلیل وجود یک بازوی محرک امکان حرکت افقی نیز دارد.

بالابرهای عنکبوتی

این بالابرها انعطاف‌پذیری بالایی دارند و می‌توانند از موانع مختلف به‌راحتی عبور کنند.

بالابر صنعتی کششی

این مدل با کمک نیروی کششی تأمین شده از الکتروموتور کار می‌کند. برای اینکه تعادل در هنگام بالابردن اجسام حفظ شود از وزنه‌های تعادل در این دستگاه استفاده شده است. از بالابر کششی در بخش‌هایی که ارتفاع بسیار بالایی دارند می‌توان استفاده کرد؛ زیرا با سرعت بالاتر کالا و نفرات را جابه‌جا می‌کنند.

اجزای بالابر

یک بالابر از اجزای زیر تشکیل شده است:
سیم: سیم به مفتول یا کابل فولادی گفته می‌شود که به‌دور یک قرقره پیچیده شده است. طول سیم می‌تواند از 12 تا 30 متر متغیر باشد.

درام: این بخش یک قطعه دایره‌ای‌شکل است که سیم به شکل منظم دور آن پیچیده شده است. قرقره بالابر کمک می‌کند تا درام بچرخد و کابل دور آن بپیچد.

موتور: موتور وسیله‌ای است که انرژی لازم را برای چرخش درام ایجاد می‌کند تا بتواند سیم را به‌دور خود بپیچد.

چرخ‌دنده: این بخش نیز نیروی خود را از موتور می‌گیرد و با تبدیل آن به نیروی کششی می‌تواند باعث شود دستگاه هر جسم سنگینی را به‌راحتی جابه‌جا نماید.

کاربردهای بالابر

همان‌طور که گفته شد بالابر بر اساس ظاهر، کاربرد و نیروی محرکه خود به چند دسته متفاوت تقسیم می‌شود. با توجه به نوع کاربری، بالابرهای متفاوتی باید در بخش‌های مختلف استفاده شوند که در ادامه با کاربرد بالابر در این بخش‌ها آشنا می‌شوید:

کاربرد بالابر در ساختمان‌سازی

در ساختمان‌سازی از بالابر بسیار استفاده می‌شود و معمولاً بالابر مفصلی و بالابر تلسکوپی در این حیطه به کار می‌روند. زمانی که بخواهند نیروی کار یا اشیا مورد نیاز را به طبقه‌های بالا برسانند بالابر تلسکوپی به دلیل ظرفیت بالا بسیار مناسب است.

بالابرهای مفصلی در مواقعی کاربرد دارند که بخواهند افراد و اشیا را به زوایا و گوشه‌های مختلف ساختمان یا برج منتقل کنند. این بالابرها از آنجا که می‌توانند بر روی زمین ناهموار مستقر شوند در حیطه ساختمان‌سازی بسیار حائز اهمیت هستند.

کاربرد بالابر صنعتی در کارهای هنری

هرچند بالابر صنعتی اساساً برای مصارف هنری طراحی نشده است، اما در برخی پروژه‌های نمایشی و هنری نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای نمونه، در اجرای کنسرت‌ها از بالابرهای آکاردئونی جهت خلق جلوه‌های نمایشی خاص مانند ورود خواننده یا هنرمند از میان جمعیت استفاده می‌شود. این کاربرد خلاقانه، جلوه‌ای جذاب و حرفه‌ای به اجرای صحنه‌ای می‌بخشد.

کاربرد بالابر صنعتی در نگهداری از کابل‌های برق

یکی از کاربردهای رایج بالابر صنعتی، استفاده در تعمیر و نگهداری شبکه‌های برق و تلفن است. این نوع بالابرها معمولاً تک‌نفره طراحی می‌شوند تا تعمیرکار بتواند به‌راحتی در ارتفاع به کابل‌ها یا تجهیزات دسترسی داشته باشد. در برخی موارد، بسته به نوع فعالیت، مدل‌های دونفره نیز به کار گرفته می‌شوند تا فرد دوم بتواند ابزار یا تجهیزات موردنیاز را همراه داشته باشد.

کاربرد بالابر صنعتی در کارهای هواپیمایی

در حوزه تعمیر و نگهداری هواپیما، بالابر صنعتی نقش بسیار مهمی دارد. از بالابرهای تک نفره برای دسترسی به بخش‌های مرتفع هواپیما مانند بال‌ها، بدنه فوقانی و بخش‌های فنی استفاده می‌شود. این دستگاه‌ها امکان انجام تعمیرات دقیق و ایمن را برای تکنسین‌ها فراهم می‌کنند و سال‌هاست که به‌عنوان بخشی ضروری در عملیات زمینی فرودگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.

علاوه بر این موارد، بالابر صنعتی در زمینه‌های دیگری مانند نگهداری درختان و چیدن میوه‌ها، تعمیرات مراکز تجاری، شست‌وشوی شیشه برج‌ها، نورپردازی سالن‌های ورزشی و نصب تجهیزات مرتفع نیز کاربرد گسترده‌ای دارد.

نکات مهم در هنگام خرید بالابر صنعتی

هنگام خرید بالابر صنعتی باید نکاتی را در نظر بگیرید تا نه تنها بالابر کارایی مناسبی داشته باشد؛ بلکه ایمنی آن نیز قابل قبول باشد. به‌صورت کلی در هنگام خرید می‌توانید به نکات زیر توجه کنید:

• بالابر باید ظرفیتی متناسب با نیازهای کاری شما داشته باشد.
• باید به نوع مکانیزم و سیستم محرکه دستگاه توجه شود.
• ارتفاع بالابر و میزان مسافتی که کابین آن می‌تواند در آن حرکت کند در نظر گرفته شود.
• توجه به تعداد ایستگاه‌ها و توقف‌هایی که بالابر می‌تواند در حین حرکت داشته باشد لازم است.
• دقت به میزان ایمنی سیستم و مقدار ضریب ایمنی بالابر هنگام کارکردن بسیار مهم است.
• توجه به نوع قطعات و کیفیت آنها نیز باید در هنگام خرید باید موردتوجه قرار گیرد.
•  بهتر است بالابر از شرکت‌های سازنده بسیار معتبر تهیه شود.

سخن پایانی

بالابر صنعتی وسیله‌ای است که برای حمل‌ونقل افراد و اجسام در محیط‌های مختلف کاری استفاده می‌شود. این وسیله بیشتر در فروشگاه‌های بزرگ، کارخانه‌ها، کارگاه‌های صنعتی، انبارهای نگهداری کالا، صنایع دفاعی و نظامی و… کاربرد دارد. بالابر صنعتی در چند مدل اصلی برقی، دستی، بادی، هیدرولیکی و… به تولید می‌رسد و می‌تواند به شکل متحرک یا ثابت نیز باشد. تصور جابه‌جایی اجسام بزرگ و یا افراد به ارتفاعات بالا بدون استفاده از این وسیله امکان‌پذیر نیست. برای خرید این وسیله باید به نیاز کار خود و تناسب آن با نوع بالابر توجه داشته باشید. ایمنی این دستگاه نیز بسیار مهم است که باید به آن توجه کرد. با خرید این محصول از برندهای معتبر می‌توان اطمینان داشت که از مواد باکیفیت در ساخت بالابر استفاده شده و از طرفی استفاده از آن ایمن است.